TÂM LÝ “ẢO TƯỞNG NĂNG LỰC”: VÌ SAO AI CŨNG NGHĨ MÌNH ĐÚNG?
Điều nguy hiểm nhất không phải là “không biết”, mà là “không biết rằng mình không biết”.
Đó chính là bản chất của Illusory Superiority – Ảo tưởng rằng mình giỏi hơn mức thật sự. Một trong những thiên kiến tâm lý phổ biến nhất mà hầu như ai cũng mắc phải, kể cả người thông minh.
Trong thời đại mạng xã hội, ảo tưởng năng lực còn mạnh hơn bao giờ hết. Chỉ cần vài lời khen, vài con số ảo, vài thành tích nhỏ, chúng ta dễ đánh giá quá cao khả năng của chính mình. Nhưng sự thật là: người càng hiểu biết lại càng có xu hướng khiêm tốn còn người biết ít lại nghĩ mình biết nhiều.
- Illusory Superiority là gì? Vì sao nó nguy hiểm?
- Đây là hiện tượng tâm lý khiến bạn nghĩ năng lực mình “cao hơn mức trung bình”, dù thực tế không phải vậy. Người mắc hội chứng này thường tự tin thái quá, đánh giá thấp rủi ro, ít chịu lắng nghe góp ý. Điều nguy hiểm không phải vì họ dở, mà vì họ không nhìn nhận đúng khả năng thật dẫn đến quyết định sai, hành xử sai và đánh mất cơ hội trưởng thành.
- Vì sao ai cũng nghĩ mình “đúng hơn người khác”?
- Não bộ luôn muốn bảo vệ cái tôi. Việc nghĩ mình đúng giúp ta cảm thấy an toàn, tự tin và không phải đối diện với sự bất toàn của bản thân. Nhưng cái giá phải trả là ta dễ tự huyễn hoặc mình, đóng khung trong góc nhìn cá nhân và đánh mất khả năng thấu hiểu người khác.
- Mạng xã hội chiếc kính phóng đại bản ngã
- Càng nhận nhiều lượt “like”, sự công nhận càng củng cố niềm tin rằng mình đúng, mình giỏi. Nhưng đó chỉ là ảo giác tạm thời. Mạng xã hội không phản ánh năng lực thật; nó chỉ phản ánh sự chú ý nhất thời. Khi dựa vào đó để tự định giá bản thân, ta dễ rơi vào cái bẫy “giỏi ảo – nỗ lực thật ít – tự tin quá mức”.
- Dấu hiệu bạn đang rơi vào ảo tưởng năng lực
- Luôn muốn người khác nghe theo quan điểm của mình
- Dễ nóng giận khi ai đó góp ý
- Nghĩ rằng “mình giỏi hơn đa số” dù không có kết quả cụ thể
- Thường đổ lỗi cho hoàn cảnh khi thất bại
- Thấy người khác thành công thì nghĩ “cái này có gì đâu khó”
Những dấu hiệu tưởng nhỏ nhưng phản ánh cái tôi đang lớn hơn năng lực thật.
- Hậu quả của Illusory Superiority trong đời sống
- Trong giao tiếp: dễ gây tranh cãi, khó hợp tác, khó tạo thiện cảm.
- Trong công việc: đánh giá sai bản thân, chọn lựa sai việc, thất bại vì thiếu chuẩn bị.
- Trong phát triển cá nhân: chậm tiến bộ vì không nhận ra điểm yếu thật sự.
- Sự tự tin thái quá khiến ta bỏ qua các tín hiệu cảnh báo, khiến cuộc đời phải “dạy” ta bằng những bài học đắt giá hơn.
- Làm sao giảm ảo tưởng năng lực và nhìn rõ mình hơn?
- Ghi lại kết quả thật, không dựa vào cảm xúc.
- Nhờ người khác phản hồi và học cách đón nhận nó.
- So với chính mình hôm qua, không so với người khác.
- Đọc sách, học thêm, thử thách bản thân tri thức giúp ta khiêm tốn.
- Thừa nhận mình sai không phải yếu đuối, mà là trưởng thành.
- Bài học cuộc sống: Giỏi thật không cần ồn ào
- Người càng mạnh mẽ càng ít chứng minh. Người càng hiểu đời càng ít nói về cái “đúng” của mình. Và người càng có nội lực càng nhìn rõ giới hạn bản thân.
- Sự thật là: Bạn không cần phải đúng hơn người khác. Bạn chỉ cần đúng với bản thân mình và tiến bộ hơn phiên bản cũ.
Khi bạn gỡ bỏ ảo tưởng, bạn mới bắt đầu thật sự phát triển.
P-T-T: Hãy cho phép mình học thêm một chút, lắng nghe nhiều hơn một chút, và khiêm tốn tiến lên từng bước.
- Nguồn ST.
